Кез келген компания бухгалтерлік есеп жүргізуі тиіс audit-invest.com.ua/vedenie-buhgalterii-dnepr. Ал бизнестің ауқымы мен бағыты қандай екені маңызды емес. Көбінесе бизнес иелері бухгалтерлік есепте әртүрлі мәселелерге тап болады, ал кейбір ұйымдарда ол мүлдем жоқ. Бұған, әрине, жол беруге болмайды.
Бухгалтерлік есеп әдістері
Бухгалтерлік есептің негізгі ережелері 2011 жылғы 6 желтоқсандағы No 402-ФЗ «Бухгалтерлік есеп туралы» Федералдық заңда көрсетілген. Оның айтуынша, бухгалтерлік есеп үшін жауапкершілік таңдаған салық салу режиміне қарамастан әрбір ұйымға жүктеледі. Жалғыз ерекшелік — жеке кәсіпкерлер: жеке кәсіпкер кірістер мен шығыстардың салық регистрлерін жүргізсе, бухгалтерлік есеп жүргізе алмайды.[1]. Бұл заңнан басқа бухгалтерлік есеп ережелері (БҰҚ) бар — барлығы 24. Сіз болжағандай, оларда бухгалтерлік есепке қатысты ережелер де бар.
Кәсіпкер бухгалтерлік есепті жүргізу керек екенін білді делік. Бірақ неден бастау керек? Ең алдымен, бұл қалай жасалатынын анықтау керек. Бухгалтерлік есепті ұйымдастырудың екі негізгі тәсілі бар: жалпы және жеңілдетілген. Соңғысы, өз кезегінде, толық, қысқартылған және қарапайым болуы мүмкін.
Оңайлатылған бухгалтерлік есепті, яғни қаржылық есептілікті қоса алғанда, бухгалтерлік есептің оңайлатылған нысаны мыналар үшін қолданылады:
- шағын кәсіпкерлік субъектілері;
- коммерциялық емес ұйымдар;
- «Сколково инновациялық орталығы туралы» 2010 жылғы 28 қыркүйектегі № 244-ФЗ сәйкес ғылыми жобаларға қатысушылар мәртебесіне ие ұйымдар, сондай-ақ олардың нәтижелерін әзірлеу және коммерцияландыруға байланысты жобалар.
Кейбір ұйымдар үшін оңайлатылған есеп әдістеріне тыйым салынады. В их числе: организации госсектора, государственные корпорации и компании, политические партии (в том числе их отделения), различные кооперативы (жилищные, жилищно-строительные или кредитные), микрофинансовые фирмы, коллегии адвокатов, адвокатские бюро, юридические конторы, нотариальные палаты, СРО тағыда басқа. Сондай-ақ, шетелдік агенттер болып саналатын коммерциялық емес ұйымдар мәлімдемелердің міндетті аудиті бар фирмалар үшін оңайлатылған бухгалтерлік есепті пайдалана алмайды.
Оңайлатылған бухгалтерлік есеп нысандарының арасындағы айырмашылықтарды талдап көрейік:
- Толық оңайлатылған бухгалтерлік есеп. Негізінде бұл екі жақты бухгалтерлік есеп жүргізудің жалпы тәсіліне жақынырақ және қолайлы кітапшалардағы есеп беру. Бұл бухгалтерлік есеп әдісіне кім қол жетімді екендігі туралы жоғарыда айтылды. Оңайлатылған бухгалтерлік есеп схемасын қолданатын осы ұйымдардың барлығына қаржылық есептілікті оңайлатылған түрде ұсынуға, мысалы, салық активтерін, кейінге қалдырылған салық міндеттемелерін және ондағы ұқсас объектілерді ашпауға рұқсат етіледі.[2]. Олар сондай-ақ өздері қабылдаған шоттардың жұмыс жоспарларындағы синтетикалық шоттардың санын азайта алады. Сонымен, өнімді, жұмыстарды немесе қызметтерді өндіруге және өткізуге байланысты шығындарды есепке алу үшін кәсіпорын 20, 23, 25, 26, 28, 29 және 44 шоттардың орнына тек біреуін пайдаланады — 20 «Негізгі өндіріс» шоты. Сонымен қатар, кәсіпкерлер бірқатар бухгалтерлік есеп ережелерін (PBU) ескеру қажеттілігінен босатылады. Ақырында, толық оңайлатылған бухгалтерлік есеп жүргізетін кәсіпорындарға ағымдағы жылдың өткен кезеңдерінде жіберілген бухгалтерлік есеп пен есеп берудегі барлық елеулі қателерді түзетуге рұқсат етіледі. Яғни, ретроспективті қайта есептеу қажет емес.
- Қысқартылған оңайлатылған бухгалтерлік есеп. Мұнда да кез келген операцияларға қосарлы енгізу жүргізіледі. Сонымен бірге кәсіпорында болып жатқан және оның табысына, сондай-ақ оның жұмыс істеуіне әсер ететін барлық нәрсе шаруашылық өмірінің фактілерін есепке алу журналында көрсетіледі. Бухгалтерлік есептің бұл формасы салыстырмалы түрде аз мөлшерде қайталанатын операцияларды орындайтын шағын компаниялар үшін қолайлы.
- Қарапайым жеңілдетілген бухгалтерлік есеп микрокәсіпорындарға ғана қолжетімді. Мұнда қысқартылған нұсқадағыдай журнал жүргізіледі, бірақ қос жазбасыз. Барлық транзакция деректері шот түріне бөлінген кесте форматында жазылады.
Бірақ іс жүзінде жеңілдетілген есептің қысқартылған түрі де, қарапайым түрі де қолданылмайды.
Барлық кәсіпорындар — есептің оңайлатылған схемасын қолданатынына қарамастан — ұйымның есеп саясаты (PBU 1/2008) деп аталатын ережеге сәйкес қатаң түрде есеп саясатын жасауға мәжбүр. Есеп саясаты дегеніміз не екенін түсіндіру керек. Бұл бухгалтерлік және салықтық есептерді жүргізу тәртібін реттейтін құжат. Қабылданғаннан кейін UE болашақта қолданылады. Алайда, егер заңнамаға өзгерістер енгізілсе, қызмет аясы кеңейсе, серіктестік иесі өзгерсе немесе басқа да осыған ұқсас жағдайларда өзгертілуі мүмкін. Біздің мақаламыз бухгалтерлік есеппен айналысатындықтан, бухгалтерлік есептің өзі үшін есеп саясатын қабылдау кезінде бекітілетін негізгі ережелер:
- бухгалтерлік есеп шоттарының жұмыс жоспары (кәсіпорын қызметін жүзеге асыру үшін қажетті барлық шоттардың тізімі);
- бастапқы есеп құжаттарының, есеп регистрлерінің және ішкі есеп беру құжаттарының нысандары;
- ұйымның активтері мен міндеттемелеріне түгендеу жүргізу тәртібін;
- бұл активтер мен міндеттемелер қалай бағаланады;
- құжат айналымы ережелері және есеп ақпаратын өңдеу технологиясы;
- шаруашылық операциялардың жүргізілуін бақылау тәртібін;
- серіктестіктің бухгалтерлік есебін ұйымдастыруға байланысты басқа да шешімдер.
